Tư Mã Ý (
chữ Hán: 司馬懿;
179 –
7 tháng 9,
251),
biểu tự Trọng Đạt (仲達), là nhà chính trị, nhà quân sự phục vụ nước
Tào Ngụy thời kỳ
Tam Quốc trong
lịch sử Trung Quốc. Ông cũng là người đặt nền móng cho
nhà Tây Tấn thay thế nhà Nguỵ.Ông có công lớn bảo vệ được Tào Ngụy trước các cuộc Bắc phạt của
Gia Cát Lượng. Sau một khoảng thời gian dài nhẫn nhịn
Tào Sảng để chờ thời cơ, ông đã tiến hành một cuộc lật đổ ngoạn mục vào năm 249, khiến hoàng đế Nguỵ chỉ còn tồn tại trên lý thuyết. Từ đó vị trí quyền lực nhất của ông trong triều đình nhà Ngụy đã tiếp tục được chuyển giao cho hai con ông là
Tư Mã Sư và
Tư Mã Chiêu nắm quyền lực thực tế của nhà Ngụy, tạo tiền đề cho cháu của ông là
Tư Mã Viêm soán ngôi nhà Ngụy, thành lập
nhà Tấn, thống nhất
Trung Hoa, chấm dứt thời kỳ Tam Quốc.Sau khi
nhà Tấn thành lập, Tư Mã Ý đã được cháu mình truy tôn
thụy hiệu là
Tuyên hoàng đế (宣皇帝),
miếu hiệu là
Cao Tổ (高祖), nên còn được gọi là
Tấn Cao Tổ (晉高祖) hay
Tấn Tuyên Đế (晋宣帝).